Pracodawco, dowiedz się co w tym zakresie jest Twoją dobrą wolą, a co obowiązkiem? Jakie uprawnienia mają pracownicy dokształcający się? W tym artykule wyjaśniamy także: jakie regulacje w kwestii podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników wprowadziła nowelizacja Kodeksu Pracy. Ponadto podpowiadamy, jak zabezpieczyć się przed utratą wyszkolonego pracownika.
Zgoda: dobra wola czy obowiązek?
Kwestie kwalifikacji zawodowych pracowników regulują przepisy Działu IV, Rozdziału III Kodeksu Pracy. Ale już art. 17 Kodeksu w podstawowych zasadach prawa pracy widnieje zapis mówiący wprost, że pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Czym jest podnoszenie kwalifikacji zawodowych?
To zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych może dotyczyć pracy aktualnie wykonywanej przez pracownika, ale również może mieć zastosowanie w przypadku, gdy planowany jest awans pracownika lub gdy pracodawca zamierza zaproponować mu inne warunki pracy, np. pracę na innym stanowisku ze względu na zmianę profilu działalności.
Dla zainicjowania procesu podnoszenia kwalifikacji zawodowych w rozumieniu przepisów Kodeksu Pracy kluczowa jest zatem zgoda pracodawcy.
Co może zostać uznane za wyrażenie zgody?
- Każde zachowanie, które ujawnia wolę pracodawcy w sposób dostateczny – może to być np. zwolnienie pracownika z części dnia pracy na czas odbywania zajęć.
- Zgoda pracodawcy na podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika powinna obejmować pełen, zamknięty proces kształcenia, umożliwiający pracownikowi faktyczne podniesienie kwalifikacji zawodowych do oczekiwanego poziomu (a więc w przypadku 2-letnich studiów podyplomowych – powinna obejmować 2 lata, a nie np. tylko rok).
- Zgoda pracodawcy na podnoszenie kwalifikacji w sytuacji, gdy pracownik sam opłaca koszty kształcenia, może obejmować prawo m. in. do zwolnień z całości lub części dnia pracy na udział w obowiązkowych zajęciach czy prawo do urlopu szkoleniowego.
Pracownik – uprawnienia
Przyjrzyjmy się uprawnieniom pracownika przy podnoszeniu kwalifikacji. Pierwszym z nich jest płatny urlop szkoleniowy, który przysługuje w wymiarze:
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
- 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Dni urlopu mają być przyznawane w dni pracy. W tym okresie nie traci on prawa do wynagrodzenia. Poza opisanym powyżej wymiarem urlopu szkoleniowego, kształcący się pracownik ma prawo także do płatnego zwolnienia z całego dnia pracy bądź jego części – w związku z obowiązkowymi zajęciami oraz punktualnym dotarciem na nie. Zwolnienia te przysługują w wymiarze wynikającym z programu obowiązkowych zajęć w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz czasu potrzebnego na punktualne przybycie – ustawodawca nie określił limitu takich zwolnień.
Dodatkowo, pracodawca może przekazać szkolącemu się członkowi kadry dodatkowe świadczenia. Dotyczy to m.in. pokrycia opłat za:
- kształcenie,
- przejazdy,
- podręczniki,
- zakwaterowanie.
Pracodawca – obowiązki
Zgodnie z powyższymi uprawnieniami pracownika, pracodawca:
- Powinien udzielać pracownikowi urlopu szkoleniowego w dni, które są dniami pracy, zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy.
- Nie może odmówić udzielenia urlopu szkoleniowego ani zwolnienia z pracy.
- Urlop szkoleniowy może być udzielony w częściach zgodnie z terminami egzaminów, jak również w terminie poprzedzającym przystąpienie do egzaminu dyplomowego, jeżeli zgodnie z programem studiów na ostatnim roku konieczne jest przygotowanie pracy dyplomowej.
- Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia od pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na zajęcia oraz na czas ich trwania, pracodawca jest obowiązany wypłacić pracownikowi wynagrodzenie obliczane jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
- Pracodawca może dobrowolnie przyznać dodatkowe świadczenia, np.: opłacić kształcenie, opłacić przejazd, pokryć koszt zakwaterowania czy podręczników.
Umowa szkoleniowa
Decydując się na wsparcie pracownika podnoszącego swoje kwalifikacje, pracodawca może zabezpieczyć się poprzez zawarcie tzw. umowy szkoleniowej. Można w niej zawrzeć wszystkie prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika, w tym dodatkowe świadczenia. Zapisy nie mogą być mniej korzystne dla pracownika od tych ujętych w Kodeksie Pracy.
Umowa szkoleniowa powinna być zawarta w formie pisemnej przed rozpoczęciem podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a najpóźniej – przed rozpoczęciem przez pracownika korzystania ze świadczeń przewidzianych w tej umowie. Umowę należy zawrzeć na piśmie – forma ta jest zastrzeżona do celów dowodowych. Istotnym elementem umowy szkoleniowej jest zawarcie w niej okresu odpracowania. Chodzi o zobowiązanie pracownika do pozostawania w zatrudnieniu u danego pracodawcy przez okres maksymalnie 3 lat po ukończeniu nauki.
Istotą zawarcia umowy szkoleniowej jest także określenie w niej obowiązku zwrotu kosztów w sytuacji, gdy:
- pracownik nie podejmie bez uzasadnionych przyczyn podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenia tych kwalifikacji,
- pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu w okresie odpracowania,
- pracownik lub pracodawca rozwiążą stosunek pracy za wypowiedzeniem (z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu) w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub w okresie odpracowania,
- pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 Kp) lub z powodu mobbingu, mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub w „okresie odpracowania”.
Katalog wyżej wymienionych przypadków jest katalogiem zamkniętym. Pracownik ma obowiązek zwrócić pracodawcy koszty dodatkowych świadczeń – w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu kwalifikacji zawodowych lub w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.
Pracownik nie ma obowiązku zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę z tytułu dodatkowych świadczeń w sytuacji, gdy:
- pracodawca wypowie stosunek pracy (bez względu na przyczynę),
- rozwiąże stosunek pracy na mocy porozumienia między stronami (bez względu z czyjej inicjatywy to nastąpi),
- umowa o pracę wygaśnie, np. w związku z upływem 3 miesięcy tymczasowego aresztowania pracownika albo w związku ze śmiercią pracodawcy będącego osobą fizyczną,
- rozwiązanie stosunku pracy nastąpi bez wypowiedzenia (bez winy pracownika),
- rozwiązanie stosunku pracy nastąpi bez wypowiedzenia, z winy pracodawcy – w razie sporu – kwestię tę będzie musiał rozstrzygnąć sąd pracy,
- pracownik wypowie umowę o pracę, ze względu na to, iż pracodawca stosował wobec niego mobbing,
- pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia za siedmiodniowym uprzedzeniem, w razie przejścia zakładu lub jego części na innego pracodawcę.
Podsumowując, nie zawsze z Twojej inicjatywy, ale zawsze za Twoją zgodą – podnoszenie kwalifikacji zawodowych Twoich pracowników to obustronna korzyść dla firmy. Ale warto ten proces zaplanować i przemyśleć. Pracodawco – warto, abyś decyzję o wyrażeniu bądź nie wyrażeniu zgody na podnoszenie kwalifikacji zawodowej swoich pracowników podjął w oparciu o znajomość powyższych regulacji tak, aby nie narazić siebie, a przede wszystkim pracowników na łamanie przysługujących im praw.
Źródła: Ustawa Kodeks pracy, Państwowa Inspekcja Pracy – broszura informacyjna „Podnoszenie kwalifikacji”.